Cách tính tiền tạm ứng án phí khi khởi kiện tranh chấp đất đai? Không nộp tạm ứng án phí thì Tòa án có thụ lý vụ án?

Trong hệ thống pháp luật Việt Nam, việc tính tiền tạm ứng án phí khi khởi kiện tranh chấp đất đai và hậu quả của việc không nộp tạm ứng án phí được quy định tại Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015 và Nghị định 42/2021/NĐ-CP. Dưới đây là câu trả lời chi tiết cho câu hỏi của bạn:

1. Cách tính tiền tạm ứng án phí khi khởi kiện tranh chấp đất đai

Tiền tạm ứng án phí là khoản tiền mà người khởi kiện phải nộp trước để Tòa án thụ lý vụ án tranh chấp đất đai. Mức tạm ứng án phí phụ thuộc vào loại tranh chấp (có giá ngạch hay không có giá ngạch) và được quy định tại Nghị định 42/2021/NĐ-CP.

a. Tranh chấp đất đai không có giá ngạch

• Tranh chấp không có giá ngạch là các vụ việc không liên quan đến giá trị tài sản, ví dụ: tranh chấp ranh giới đất, yêu cầu hủy giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, hoặc yêu cầu xác định quyền sử dụng đất mà không có tranh chấp về giá trị tài sản.
• Mức tạm ứng án phí:
  • Theo Phụ lục I Nghị định 42/2021/NĐ-CP, án phí dân sự sơ thẩm đối với tranh chấp đất đai không có giá ngạch là 300.000 đồng (mức cố định).
  • Người khởi kiện phải nộp toàn bộ số tiền này khi nộp đơn khởi kiện, trừ trường hợp được miễn án phí theo quy định (xem Nghị định 59/2024/NĐ-CP).

b. Tranh chấp đất đai có giá ngạch

• Tranh chấp có giá ngạch là các vụ việc liên quan đến giá trị tài sản, ví dụ: tranh chấp quyền sở hữu đất đai có giá trị, đòi bồi thường thiệt hại liên quan đến đất đai, hoặc tranh chấp hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất.
• Mức tạm ứng án phí:
  • Được tính dựa trên giá trị tài sản tranh chấp theo công thức tại Phụ lục II Nghị định 42/2021/NĐ-CP:
    • Giá trị tài sản tranh chấp ≤ 60 triệu đồng: 5% giá trị tài sản, nhưng tối thiểu 300.000 đồng.
    • Giá trị tài sản từ 60 triệu đồng đến 400 triệu đồng: 3 triệu đồng + 4% giá trị tài sản vượt quá 60 triệu đồng.
    • Giá trị tài sản từ 400 triệu đồng đến 800 triệu đồng: 16,6 triệu đồng + 3% giá trị tài sản vượt quá 400 triệu đồng.
    • Giá trị tài sản từ 800 triệu đồng đến 2 tỷ đồng: 28,6 triệu đồng + 2% giá trị tài sản vượt quá 800 triệu đồng.
    • Giá trị tài sản từ 2 tỷ đồng đến 4 tỷ đồng: 52,6 triệu đồng + 1% giá trị tài sản vượt quá 2 tỷ đồng.
    • Giá trị tài sản trên 4 tỷ đồng: 72,6 triệu đồng + 0,1% giá trị tài sản vượt quá 4 tỷ đồng, nhưng tối đa không quá 200 triệu đồng.
  • Cách xác định giá trị tài sản tranh chấp:
    • Dựa trên giá trị quyền sử dụng đất do các bên khai trong đơn khởi kiện.
    • Nếu các bên không thống nhất được giá trị, Tòa án sẽ yêu cầu định giá thông qua cơ quan định giá độc lập (chi phí định giá do người khởi kiện tạm ứng, trừ khi các bên thỏa thuận khác).

Ví dụ minh họa:

• Trường hợp không có giá ngạch: Bạn khởi kiện yêu cầu xác định ranh giới đất giữa hai thửa đất, án phí tạm ứng là 300.000 đồng.
• Trường hợp có giá ngạch: Bạn khởi kiện đòi lại thửa đất trị giá 500 triệu đồng, án phí tạm ứng được tính như sau:
  • Giá trị tài sản: 500 triệu đồng (thuộc khoảng 400 triệu – 800 triệu).
  • Án phí = 16,6 triệu đồng + 3% × (500 triệu – 400 triệu) = 16,6 triệu đồng + 3 triệu đồng = 19,6 triệu đồng.

Lưu ý:

• Tạm ứng án phí là khoản tiền tạm nộp, sau khi giải quyết vụ án, Tòa án sẽ quyết toán lại. Nếu án phí thực tế thấp hơn, bạn sẽ được hoàn lại phần chênh lệch; nếu cao hơn, bạn có thể phải nộp bổ sung.
• Nếu bạn thuộc đối tượng được miễn, giảm án phí (theo Nghị định 59/2024/NĐ-CP, như hộ nghèo, người khuyết tật, người có công), bạn cần nộp đơn xin miễn, giảm kèm hồ sơ chứng minh.

2. Không nộp tạm ứng án phí thì Tòa án có thụ lý vụ án không?

Theo Điều 195 và Điều 196 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015:

• Không nộp tạm ứng án phí, Tòa án sẽ không thụ lý vụ án:
  • Tòa án chỉ thụ lý vụ án khi người khởi kiện đã nộp đầy đủ tiền tạm ứng án phí theo thông báo của Tòa án, trừ trường hợp được miễn nộp tạm ứng án phí.
  • Sau khi nhận đơn khởi kiện, Tòa án sẽ ra thông báo nộp tạm ứng án phí (thường trong vòng 7 ngày làm việc). Người khởi kiện phải nộp tiền tại cơ quan thi hành án dân sự hoặc kho bạc nhà nước trong thời hạn 7 ngày kể từ ngày nhận thông báo.
  • Nếu không nộp hoặc nộp không đủ, Tòa án sẽ trả lại đơn khởi kiện theo Điều 193 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015. Điều này có nghĩa là vụ án sẽ không được thụ lý, và bạn phải nộp lại đơn khởi kiện nếu muốn tiếp tục.
• Trường hợp ngoại lệ:
  • Nếu bạn thuộc đối tượng được miễn tạm ứng án phí (ví dụ: hộ nghèo, người có công, trẻ em dưới 16 tuổi, người khởi kiện đòi cấp dưỡng, theo Nghị định 59/2024/NĐ-CP), Tòa án sẽ thụ lý vụ án mà không yêu cầu nộp tạm ứng án phí. Tuy nhiên, bạn phải nộp đơn đề nghị miễn án phí kèm giấy tờ chứng minh (như giấy xác nhận hộ nghèo, giấy xác nhận khuyết tật).
  • Nếu bạn nộp đơn xin giảm án phí, Tòa án sẽ xem xét và quyết định mức giảm, nhưng bạn vẫn phải nộp phần án phí còn lại theo quyết định.
• Hậu quả của việc trả lại đơn khởi kiện:
  • Đơn khởi kiện bị trả lại không ảnh hưởng đến quyền khởi kiện lại trong thời hiệu khởi kiện (thường là 2 năm đối với tranh chấp đất đai, theo Điều 155 Luật Đất đai 2013).
  • Tuy nhiên, việc chậm nộp tạm ứng án phí có thể làm kéo dài thời gian giải quyết vụ án.

3. Quy trình nộp tạm ứng án phí

1. Nhận thông báo từ Tòa án:
   • Sau khi nộp đơn khởi kiện, Tòa án sẽ xác định giá trị tài sản tranh chấp (nếu có) và gửi thông báo nộp tạm ứng án phí.
2. Nộp tiền tạm ứng:
   • Nộp tại cơ quan thi hành án dân sự hoặc kho bạc nhà nước theo thông báo của Tòa án.
   • Giữ lại biên lai nộp tiền để nộp cho Tòa án.
3. Nộp biên lai cho Tòa án:
   • Trong thời hạn 7 ngày kể từ ngày nhận thông báo, bạn phải nộp biên lai chứng minh đã nộp tiền tạm ứng cho Tòa án.
4. Thụ lý vụ án:
   • Sau khi xác nhận bạn đã nộp tạm ứng án phí, Tòa án sẽ ra quyết định thụ lý vụ án.

4. Lưu ý quan trọng

• Xác định đúng giá trị tài sản tranh chấp: Nếu bạn không chắc chắn về giá trị quyền sử dụng đất, hãy tham khảo giá thị trường hoặc yêu cầu Tòa án hỗ trợ định giá để tránh nộp thiếu hoặc thừa án phí.
• Kiểm tra đối tượng miễn, giảm án phí: Nếu bạn thuộc diện được miễn, giảm (như hộ nghèo, người khuyết tật), hãy chuẩn bị hồ sơ đề nghị miễn, giảm ngay khi nộp đơn khởi kiện để tránh phải nộp tạm ứng.
• Thời hạn nộp tạm ứng: Đảm bảo nộp đúng hạn (7 ngày) để tránh bị trả lại đơn khởi kiện.
• Tham khảo luật sư: Nếu vụ án phức tạp hoặc bạn không rõ về cách tính án phí, hãy tham khảo ý kiến luật sư hoặc cơ quan trợ giúp pháp lý.

5. Nguồn tham khảo

• Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015 (Điều 195, 196 về tạm ứng án phí và thụ lý vụ án).
• Nghị định 42/2021/NĐ-CP (quy định mức án phí dân sự sơ thẩm).
• Nghị định 59/2024/NĐ-CP (quy định về miễn, giảm án phí).

Nếu bạn cần hỗ trợ cụ thể hơn, ví dụ: tính toán án phí dựa trên giá trị tài sản cụ thể, soạn đơn đề nghị miễn án phí, hoặc tra cứu thông tin từ Tòa án, hãy cung cấp thêm chi tiết (ví dụ: giá trị tài sản tranh chấp, Tòa án thụ lý, hoàn cảnh của bạn) để tôi hỗ trợ tốt hơn!